تصویری زیبا از پیامبر پاکی‌ها در عصر جاهلی

در میان همه پیغمبران‏ جهان، پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله یگانه پیغمبری است که تاریخ کاملا مشخصی دارد. در این میان به پاره ای از سوابق درخشان آن رسول گرامی اشاره ای مختصر می نماییم.

 

پاک از هرگونه آلودگی

یکی‏ از سوابق بسیار مشخص پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله این است که در همه آن‏ چهل سال قبل از بعثت، و بلکه در همه عمرش، از اول کودکی تا آخر، در محیط آلوده حجاز که فقط و فقط محیط بت ‏پرستی بود، هرگز بتی را سجده نکرد . این، یکی از مشخصات ایشان است. و اگر یک بار کوچکترین تواضعی در مقابل بتی کرده بود، در دوره‏ای که با بتها مبارزه‏ می ‏کرد به او می ‏گفتند : تو خودت بودی که یک روز آمدی اینجا مقابل لات و هبل تواضع کردی .

نه تنها بتی را سجده نکرد، بلکه در تمام دوران کودکی و جوانی، در مکه که شهر لهو و لعب بود، به این امور آلوده نشد. مرکز عیش و نوش اعیان و اشراف همین شهر بود. انواع لهو و لعبها، شرابخواریها، نواختنها، رقاصی‏ها، به طوری که می ‏رفتند کنیزهای سپید و زیبا را از روم، از همین شام و سوریه می خریدند و می ‏آمدند در مکه به اصطلاح عشرتکده‏ درست می ‏کردند و از این عشرتکده‏ها استفاده مالی می ‏کردند که یکی از چیزهایی که قرآن به خاطر آن سخت به اینها می‏تازد، همین است.(نور: 33)

پیغمبر صلی الله علیه وآله در تمام عمرش هرگز در هیچ مجلسی از این مجالس‏ دائر مکه شرکت نکرد .

 

صداقت و امانتی زبانزد

دیگر سابقه درخشان پیغمبر صلی الله علیه وآله در دوران قبل از رسالت، صداقت و امانت و عقل و فطانت اوست. همگان به صداقت و امانت آن حضرت‏ اعتماد فراوان داشتند و در بسیاری از کارها به عقل او اتکا داشتند.

حتى هنگامى که سیلى از کوههاى مکّه سرازیر شد و کعبه را آسیب رسانید، در بازسازى کعبه میان قبایل چهارگانه مکّه، اختلافى رخ داد و هر رئیسى مى گفت: افتخار نصب «حجر الأسود» باید نصیب من گردد. در این لحظه مردى پیشنهاد کرد اختیار این کار را به دست کسى بسپارید که قبل از همه از یکى از درهاى مسجد الحرام وارد شود. در این انتظار به سر مى بردند که پیامبر صلی الله علیه وآله وارد شد و صداى همه به رضایت بلند شد. گفتند: این مرد امین است و هرچه بگوید مورد قبول ما است. او دستور داد پارچه اى آوردند، سنگ را در میان پارچه نهاد و به هریک از سران چهارگانه دستور داد یکى از گوشه هاى پارچه را بگیرند و به پاى دیوار کعبه بیاورند. آنگاه خود با دست خود «حجر» را بر جایش نصب کرد و از این طریق از یک خونریزى جلوگیرى نمود(تاریخ الخمیس: 1/258)

بررسى زندگانى پیامبر صلی الله علیه وآله قبل از بعثت گواهى بر صدق و راستگویى او در ادعاى نبوّت، مى دهد. زیرا این مرد چهل سال در میان مردم به درستى و پاکى معروف بود تا آنجا که او را «محمّد امین» نامیدند.

شاگرد مکتب الهی

یکی‏ دیگر از سوابق پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله این است که « امّی » بود، یعنی مکتب‏ نرفته و درس نخوانده بود که در قرآن هم از این نکته یاد شده است.( اعراف: 156 - 157) امّی یعنی کسی که به حالت مادرزادی از لحاظ اطلاع بر نوشته ‏ها و معلومات بشری باقی مانده است ، و یا منسوب به " امت "است، یعنی کسی که به عادت اکثریت مردم است، زیرا اکثریت توده، امّی بودند و خط و نوشتن نمی‏ دانستند و تنها عده کمی می ‏دانستند. درباره درس ناخواندگی و آشنا نبودن رسول اکرم صلی الله علیه وآله قبل از رسالت با خواندن و نوشتن، همواره وحدت نظر میان همه مفسران بلکه میان جمیع علمای‏ اسلام وجود داشته است.

همچنین از مجموع قراین به دست می‏آید که رسول اکرم صلی الله علیه وآله در دوره رسالت نیز نه‏ خواند و نه نوشت: «و ما کنت تتلوا من قبله من کتاب و لاتخطه بیمینک اذا لارتاب‏ المبطلون»(عنکبوت: 48)؛ تو پیش از نزول قرآن هیچ نوشته ‏ای را نمی ‏خواندی و با دست راست خود (که وسیله نوشتن است) نمی ‏نوشتی و اگر قبلا می‏خواندی و می‏نوشتی ، یاوه‏ گویان، شک و تهمت به وجود می ‏آوردند .

این آیه صراحت دارد که پیغمبر صلی الله علیه وآله قبل از رسالت نه می ‏خوانده و نه می ‏نوشته‏ است .

ما در یک جا نمی‏ بینیم که رسول خدا صلی الله علیه وآله خودش یک‏ سطر نوشته باشد. قطعا اگر یک سطر نوشته از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله باقی می‏ماند، مسلمانان به عنوان تیمّن و تبرک و بزرگترین افتخار برای خود و خاندان خود آن را نگهداری می ‏کردند، همچنانکه درباره حضرت ائمه اطهار علیهم السلام چنین جریانها زیاد می‏بینیم، که قسمتی از خطوط آن بزرگواران‏ سالها بلکه قرنها در خاندان خودشان یا در خاندان شیعیان محفوظ مانده است. چگونه‏ ممکن است که رسول خدا صلی الله علیه وآله حداقل یک سطر نوشته باشد و با آن عنایت عجیب‏ مسلمین به حفظ آثار - خصوصا آثار متبرکه - باقی نمانده باشد ؟ !

در تاریخ زندگی رسول اکرم صلی الله علیه وآله جریانهایی پیش آمده که روشن می‏کند آن حضرت‏ حتی در دوره مدینه نه می‏خوانده و نه می‏ نوشته است. در میان همه آنها حادثه حدیبیه به علت حساسیت خاص تاریخی از همه معروفتر است و با آنکه‏ نقلهای تاریخی و حدیثی اختلافاتی با یکدیگر دارند، باز هم تا حدود زیادی‏ به روشن شدن مطلب کمک می‏کند .صورت پیمان صلح را پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله املا می‏کرد و امام علی علیه السلام می نوشت.

بنابراین رسول اکرم صلی الله علیه وآله به‏ شهادت قرآن و به حکم تاریخ قطعی که هم از طریق شیعه است و هم از طریق اهل سنت، لوح ضمیرش از تعلّم از بشر پاک بوده است. او انسانی است که جز مکتب‏ تعلیم الهی مکتبی ندیده و جز از حق دانشی نیاموخته است. او گلی است که‏ جز دست باغبان ازل دست دیگری در پرورشش دخالت نداشته است.

چنانکه امام رضا علیه السلام در مناظره خویش با ارباب ادیان خطاب به راس‏ الجالوت فرمود:

« از جمله دلایل صدق این پیامبر این است که شخصی بود یتیم، تهیدست، چوپان، مزدکار، هیچ کتابی نخوانده و نزد هیچ استادی نرفته بود. کتابی‏ آورد که در آن حکایت پیامبران و خبر گذشتگان و آیندگان هست » (عیون اخبار الرضا (چاپ سنگی): 94)

آری، بنا بر عنایت ازلی، برای آنکه آیت بودن قرآن کریم و وحی بودن آن کتاب عظیم آسمانی بیشتر روشن شود، آن را با این همه معارف در باب‏ مبدا، معاد، انسان، اخلاق، قانون، قصص، عبرتها، مواع1 و با آن همه لطف و زیبایی و فصاحت، بر زبان بنده‏ ای از بندگانش جاری کرد که یتیم، فقیر، چوپان‏، صحراگرد و درس ناخوانده و مکتب نادیده بود.

 

 

 ابوالفضل صالح صدر     

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

 

---

منابع:

پیامبر امّی، شهید آیت الله مرتضی مطهری.

سیری در سیره نبوی، شهید آیت الله مرتضی مطهری.

اصول عقاید اسلامى و نگاهى به زندگانى پیشوایان معصوم علیهم السلام، آیة اللّه جعفر سبحانى.